Hükümetin Harekete Geçmesi İçin Bir Dizi Acımasız Cinayetin Olmasına Gerek Yok
Kırgızistan’daki kadınlar için 2020 zaten ölümcül oldu. Yılın ilk 14 gününde en az üç kadın, eşi veya sevgilisi tarafından öldürüldü. Ölümleri, başa tekme, yanıklar, bıçaklanma ve şiddetli dayağı içeren istismar sonucuyla gerçekleşti.
Bu cinayetlerin ev içi şiddete yönelik gecikmiş eylemi hızlandırabileceğine dair bazı işaretler bulunmakta. Bunun üzerine, Başbakan Mukhammedkaly Abylgaziev daha güçlü yasalar ve daha ağır cezalar talep etti ve parlamento da zaten aile içi şiddet yasasında yapılan değişiklikleri tartışıyor. Ülkenin ombudsmanı aile içi şiddeti görüşmek üzere İnsan Hakları Koordinasyon Konseyi’nden olağanüstü bir toplantı talep etti.
17 Ocak tarihli bir basın toplantısında, Kırgızistan İçişleri Bakanlığı’ndan bir temsilci, işin “zor” olduğu konusunda uyarmakla beraber aile içi şiddetin öncelikli gündem olduğunu doğruladı. İslami bir uzmanın aile içi istismar için daha ağır ceza verilmesi çağrısı, “gelin kaçırma” da dahil olmak üzere zorla ve çocuk evlilik gibi tutumları değiştirmek ve uygulamaları sona erdirmek için dini makamların görevlendirilmesini işaret etmektedir.
Yine de yerel kadın hakları aktivistleri bunun gerçek bir değişiklik yapıp yapmayacağını sorguluyor. Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet uzmanı, Larisa Ilibezova, Issy-Kul bölgesinde zorla evlendirilme mağduru kadınların ve kız çocukların daha önceki intiharlarına ve kamuoyunda geniş yer bulan 2018 yılında zorla evlilik için bir erkek tarafından kaçırılan genç bir kadın, Burulai’nin öldürülmesine işaret ederek “Bunlar ülkemizde ilk ev içi şiddet cinayeti vakaları değil” dedi.
Burulai’nin öldürülmesi, halkın protestolarına ve hükümetin harekete geçmesi adına ısrar etmesine neden oldu, ancak neredeyse iki yıl sonra çok az değişiklik oldu. Ilibezova “git gide boşa çıktı,” dedi. “Bunun tekrar olabileceğinden endişeliyim.”
İçişleri Bakanlığı’na göre, 2019 yılında polis tarafından kaydedilen yaklaşık 6,145 ev içi şiddet vakasından sadece 649’u ceza davasıyla sonuçlanmıştır. Dördü cinayetti.
Farklı bakanlıkların çelişkili verileri sebebiyle güvenilir aile içi şiddet verileri bulunmamaktadır. Ve ev içi şiddet eksik bildirilir. 2015 ve 2019 yıllarındaki araştırmamız, kötü kolluk ve adli müdahalenin, sığınma evleri gibi hizmetlerin eksikliğinin ve ailelerin ve otoritelerin sosyal baskılarının mağdurların öne çıkmasını engellediğini ortaya koymuştur. Yardım ve adalet arayanlar sıklıkla ihtiyaç duyulan destek veya korumayı almazlar.
2019’daki Kabahatler Kanunu’nda ev içi şiddetin suç sayılması ve 2017’deki yeni bir Aile Şiddet Yasası’nın kabul edilmesi gibi olumlu adımlara rağmen, bu yasalardaki ve bunların uygulanmasındaki boşluklar kadınları risk altında bırakıyor. Kabahatler Kanunu, ev içi şiddet için idari tutuklamayı ortadan kaldırmaktadır, bunun yerine yalnızca para cezası veya “düzeltici iş”* sağlıyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün 2015 raporu için görüştüğüm şiddete maruz bırakılanlar, kısa süreli idari gözetimin onlara sıklıkla istismardan uzak kalmayı sağlayan tek şey olduğunu belirtti.
Ayrıca, genellikle aile bütçesinden ödenen ağır para cezaları, mağdurlara ve çocuklarına mali bir baskı uygulamaktadır. Bu, mağdurların istismarcılarına dönmeleri için ek baskı yaratır. Bir çift “uzlaşırsa”, Kırgızistan yasaları yetkililerin aile içi istismar davalarını düşürmelerine izin veriyor.
2017 Aile Şiddet Yasası, kısa süreli ve istismardan ivedi korunma sağlamayı amaçlayan koruma kararlarında dikkate değer bir artışa yol açtı. Ancak bu tür kararlar nadiren uygulanır ve ihlaller de nadiren cezalandırılır. Polis 2019’da yaklaşık 5.400 koruma kararı çıkardı, ancak hükümetin sadece 18 kayıtlı suç verisi uygulamadaki başarısızlığı gösteriyor.
Tacizci ve mağdur arasında teması yasaklayanlar da dâhil olmak üzere kararların kötü uygulanması, kadınları tehlikeye sokmaktadır. Bu durum, özellikle şehirlerin dışında yeterli sığınma evlerinin veya kriz merkezleri olmasını sağlamak konusunda hükümetin eylemsizliği ile daha da artmaktadır. Görüştüğüm mağdurlar – genellikle kocalarına ya da konut ve mali destek için yasalara bağlı olarak – istismarcılarıyla yaşamaya devam ettiklerini söylediler. Gidecek başka yerleri yoktu.
Ocak ayındaki cinayetlerin ardından Başbakan Yardımcısı Altynai Omurbekova başkent Bişkek’te bir ve bir tane de Oş’ta ek kriz merkezi açılışını duyurdu. Ama bu boşluğu güçlükle dolduracak. Kırgızistan’ın ev içi istismara maruz bırakılanlara hizmet sunan ve gerektiği gibi bir sığınma evi olmayan 14 kriz merkezi hayatta kalabilmek ve kısıtlı hükümet desteği alabilmek için mücadele ediyor. 1 milyon kişi ile Bişkek, 10.000 kişi başına bir alan gerektiğini belirten Avrupa Konseyi standartlarının çok uzağında kadınlar ve çocukları için sivil toplum örgütleri tarafından yürütülen sığınma evlerinde sadece yaklaşık 22 mekâna sahiptir.
Ev içi şiddetle mücadele, mağdurları desteklemek ve korumak için kapsamlı tedbirlerle desteklenen güçlü yasalar gerektirmektedir. Bu, polis ve yargı personelini eğitmek ve şikâyetleri kaydetmediklerinde, koruma kararı vermediklerinde ve uygulamadıklarında ve davaları araştırmadıklarında onları sorumlu tutmak anlamına gelir. Hükümet, sığınak alanlarını ve ülke genelinde hayatta kalanlar için tıbbi, ruh sağlığı, yasal ve sosyo-ekonomik hizmetleri artırmak için acilen harekete geçmelidir. Ayrıca aile içi şiddet hizmetleri hakkında farkındalığı artırmak ve kadına yönelik şiddete yol açan tutumları değiştirmek için çalışmalıdır.
Ulusal otoriteler için, kurbanların herhangi bir yardım alıp alamayacaklarını belirleyebilecek resmi yetkililer ile ilk karşılaştıkları en yerel seviyeye kadar her düzeyde bu adımların önceliklendirmesi çok önemli olacaktır. Aktivistler, polisin eylemsiz ve ilgisiz tavırlarıyla mücadelenin devam eden bir savaş olduğunu söylüyor. Toplumsal cinsiyete dayalı şiddet uzmanı Gulbarchyn Jumabaeva, “Yerel otoriteler aile içi şiddetin onların işi olmadığını düşünüyor” dedi. Kırgızistan’ın Yerel Yönetim için Devlet Ajansı, ulusal taahhütlerin uygulanmasında ve yerel yetkililerin dikkatinin aile içi şiddete odaklanmasında önemli bir rol oynamaktadır.
Hükümetin harekete geçmesi için bir dizi acımasız cinayetin olmasına gerek yok. Ancak yetkililer aile içi istismarı durdurmak ve kurbanları korumak için kritik adımlar atarsa, 2020 Kırgızistan’da aile içi şiddete maruz bırakılan kadınlar ve kız çocukları için bir dönüm noktası olabilir.
*Mahkeme tarafından kamu görevi ya da kol işi olarak verilen emeğe dayalı cezalar.
Yazının orjinali için: https://www.hrw.org/news/2020/03/05/grim-news-kyrgyzstan-domestic-violence
